Dopuszczalność i granice potrąceń

Z wynagrodzenia za pracę - po odliczeniach składkowo-podatkowych oraz wpłat dokonywanych do pracowniczego planu kapitałowego (PPK), w rozumieniu ustawy z dnia 4 października 2018 r. o pracowniczych planach kapitałowych (Dz. U. z 2024 r. poz. 427), jeżeli pracownik nie zrezygnował z ich dokonywania, dalej po odliczeniach - podlegają potrąceniu należności określone w art. 87 § 1 K.p. Są to:

• sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych,
• sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne,
• zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi,
• kary pieniężne z odpowiedzialności porządkowej.

Wynagrodzenie obejmuje wszystkie składniki płacy, a więc nie tylko wynagrodzenie za pracę, ale też wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy, wszelkiego rodzaju dodatki, w tym stażowy, a także inne świadczenia związane z pracą, np. odprawę emerytalną, nagrodę jubileuszową czy ekwiwalent za urlop wypoczynkowy (por. wyroki SN z 17 lutego 2004 r., sygn. akt I PK 217/03, OSNP 2004/24/419 i z 29 stycznia 2007 r., sygn. akt II PK 181/06, OSNP 2008/5-6/64).

Pracodawca jest obowiązany dokonywać potrąceń na zaspokojenie należności alimentacyjnych - przy zachowaniu wszystkich obowiązujących w tym przedmiocie zasad - także bez postępowania egzekucyjnego. Wierzyciel musi jednak poprzeć swój wniosek w powyższej sprawie tytułem wykonawczym (art. 88 K.p.). Występują tu jednak pewne ograniczenia. Pracodawca nie może dokonywać przedmiotowych potrąceń, jeżeli:

• świadczenia alimentacyjne mają być potrącane na rzecz kilku wierzycieli, a dostępna (określona w dalszej części) kwota, która może być potrącona, nie wystarcza na pełne pokrycie wszystkich należności alimentacyjnych,
• wynagrodzenie za pracę jest już zajęte w trybie egzekucji sądowej lub administracyjnej.

Inne potrącenia mogą być dokonywane pod warunkiem uzyskania pisemnej zgody pracownika (art. 91 § 1 K.p.). Zgoda pracownika w formie innej niż pisemna jest nieważna (por. wyrok SN z 1 października 1998 r., sygn. akt I PKN 366/98, OSNP 1999/21/684).

Potrąceń dokonuje się w granicach określonych w art. 87 § 3 i 4 K.p. W miesiącu, w którym wypłacane są składniki wynagrodzenia za okresy dłuższe niż 1 miesiąc, dokonuje się potrąceń od łącznej kwoty wynagrodzenia, uwzględniającej te składniki (art. 87 § 8 K.p.). Potwierdza to opinia Głównego Inspektoratu Pracy, przedstawiona w piśmie z 19 listopada 2012 r. (GNP-364/306-072-43-1/12), zgodnie z którą jeśli w danym miesiącu następuje wypłata wynagrodzenia za pracę oraz dodatkowego wynagrodzenia rocznego, to oba te świadczenia należy zsumować i od tak ustalonej kwoty dokonać potrącenia, stosując kwotę wolną określoną w art. 87¹ lub art. 91 § 2 K.p.